تبخال و راه های درمان آن چیست؟
تبخال ناشی از ویروس هرپس سیمپلکس(Herpes Simplex Virus) است ، و می‌تواند به سایر نقاط بدن یا سایر افراد سرایت کند. همچنین می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد، اما تبخال را می‌توان درمان کرد. این عفونت در وهله اول به صورت یک نوع زخم صورت است که روى لبها یا پوست صورت، نزدیک منطقه ی دهان اتفاق می‌افتد و به همین دلیل ظاهرى ناخوشایند را براى فرد مبتلا پدید می‌آورد.
احتمال دارد افراد چندین بار این بیماری را در زندگی خود تجربه کنند. اگر چه تبخال اغلب در گوشه و کنار لبها در محل جدایی بافت پوست صورت ولبها به وجود می آید، اما تبخال تناسلی نیز در بعضی افراد شایع است.
تبخال، برجستگی‌هایی قرمزرنگ یا تاول‌هایی ارغوانی‌رنگ است که معمولاً روی لبها یا اطراف دهان بروز میکند. اگر علائم شما شدید است و دچار سوزش و خارش لب و تحریک دهان، درد در اطراف دهان، یا تاول‌های کوچک روی دهان که می‌ترکند هستید، استفاده از داروهایی مانند رنگ یدوکسوریدین یا داروی ضد ویروسی آسیکلوویر می‌تواند به شما تسکین دهد.
تبخال ممکن است برای مدت‌های طولانی پنهان باقی بماند، و برخی افراد ممکن است در اولین سرایت ویروس بیماری، علائمی نشان ندهند.
این بیماری به طور معمول لبها و ناحیه دهان و به ندرت نواحی چون قرنیه و ناحیه تناسلی را گرفتار میکند. پیش از ایجاد عفونت تبخال، ویروس تا ماه‌ها و یا سالها در آنجا باقی می‌ماند و بدن شما پاد‌تن‌هایی را علیه ویروس می‌سازد که به کنترل آن می‌انجامد مگر اینکه عواملی موجب شوند خطر بروز آن افزایش یابد.
وجود یک بیماری که مقاومت بدن شما را کاهش دهد، حتی سرماخوردگی و یا ناراحتی خفیف گوارشی یا تب به هر علت، دوره خون‌ریزی قاعدگی و بسیاری موارد این‌چنینی می‌تواند عوامل افزایش‌دهنده خطر محسوب شود. مصرف داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی و در کودکان، وجود اگزما می‌تواند جزو این دسته قرار بگیرد. استرس، آسیب‌های پوستی نظیر آفتاب سوختگی و یا سرماخوردگی، ویروس تب خال را فعال می‌کنند و اغلب بیماران خودشان دلیل ایجاد تب خال را می‌دانند.این متخصص پوست و مو، طول درمان این ضایعه را سه تا چهار روز دانست و گفت: اگر تب خال خفیف باشد بعد از سه یا چهار روز بهبود پیدا میکند.
مراقبت نکردن و دستکاری کردن زخم ممکن است منجر به ایجاد عفونت ثانویه شود. آبله مرغان بیماری ویروسی شایع فصل زمستان است. در تابستان هم با ویروسهایی مواجه هستیم که از طریق گوارش انتقال پیدا می‌کنند، مانند آلودگی‌های غذایی.درمان به هنگام این بیماری‌ها نقش مهمی در جلوگیری از پراکنده شدن این بیماری‌ها دارد.
بهبود خود به خودی در عرض چند روز تا یک هفته و گاهی بیشتر اتفاق می افتد عود تبخال امری معمول است. ویروس برای تمام عمر در بدن باقی می ماند اما معمولاً در حالت خفته قرار دارد.
استفاده از کرم ضد ویروس آسیکلوویر و قرار دادن لایه نازکی از آن با استفاده از گوش پاک کن بر روی تب خال هر شش ساعت در بهبود آن موثر است.
عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به تب خال عبارتند از : تب ، آنفلوآنزا ، سرماخوردگی ، فشارهای روحی و روانی ، صدمات به لب یا جراحی‌های روی نواحی دهان و لب ، قاعدگی ، سوء تغذیه ، مراجعه به دندانپزشکی که معمولاً دهان حین انجام کار بیش از حد معمول باز میشود و قرار گرفتن در معرض نور خورشید که فرد را مستعد بروز تب خال می کند.
علائم بیماری تب خال
علایم و نشانه‌هاى تبخال به این صورت است که در مرحله اول یک تاول کوچک و دردناک پر از مایع، روى یک نقطه سرخ و دردناک پوست بروز میکند که معمولا روى لبها و نواحى داخلى دهان است.
سپس درد شدید و احساس مورمور شدن به سراغ بیمار می‌آید که اغلب یکى دو روز قبل یا بعد از بروز تاولها است که این علامت بسیار مهمی است. خصوصا احساس مورمور شدن و درد خفیف از علایم اولیه تبخال است که می‌تواند به عنوان یک زنگ خطر محسوب شود.
اگر شخصى در این مرحله متوجه عفونت تبخال شود، با استفاده از اقدامات پیشگیرانه که در ادامه در مورد آنها صحبت میشود می‌تواند جلوى تبخال را بگیرد. در هر صورت پس از تشکیل تاولها، سیر بیمارى ادامه می‌یابد و تاولها نهایتا می‌ترکند و از آنها خونابه خارج میشود و سپس یک زخم قهوه‌اى‌رنگ با ظاهرى ناخوشایند تشکیل میشود.
معمولاً ۷ تا ۱۰ روز طول مى‌کشد تا تبخال برطرف شود. تبخال معمولاً روى لبها ظاهر مى شود. اما گاهى روى سوراخ هاى بینى، چانه یا انگشتان دست هم دیده مى‌شود و گرچه غیرمعمول است اما ممکن است تبخال در داخل دهان هم بروز کند _ اما تنها برروى لثه ها یا کام سخت – که در سقف قرار دارد.
اگر زخمى روى بافت هاى نرم درون دهانتان ظاهر شود ممکن است آفت باشد ولى مطمئناً تبخال نیست.
عوارض تبخال :
تبخال مسرى است. ویروس تبخال مى‌تواند از طریق پوست با پوست از شخصى به شخص دیگر منتقل شود.
ویروس “هرپس سیمپلکس” مى تواند حتى زمانى که تاولها ظاهر نشده‌اند مسرى باشد، اما بیشترین خطر عفونت در زمانى است که تاول ها ظاهر مى‌شوند تا زمانى که آنها کاملاً خشک مى‌شوند و کبره مى‌بندند.
اگر به تبخال مبتلا هستید، از تماس با نوزادان، افراد مبتلا به اگزما (التهاب پوستى ناشى از آلرژى) یا افراد دچار اختلال دستگاه ایمنى مثل مبتلایان به سرطان، ایدز یا گیرنده پیوند عضو خوددارى کنید. عفونت تبخالى چشم که باعث ایجاد جوشگاه بر روى قرنیه مى شود یکى از علل مهم کورى است. این عارضه نیاز به مداخله فورى پزشکى دارد.
راههای درمان بیماری
– مایعات خنک بنوشید یا بستنی یخی بجوید تا ناراحتی کمتر شود.
– در ۲۴ ساعت اول پس ظاهر شدن ضایعات پوستی، یک تکه یخ را تا حدود یک ساعت روی محل قرار دهید. این کار ممکن است باعث تسریع بهبودی شود.
– به هیچ وجه چشم دچار عفونت هرپسی را نمالید.
– برای پیشگیری از عود مجدد بیماری، زمانی که قرار است مدت زیادی را در بیرون از خانه بگذارنید، روی لبهای خود پماد اکسید روی یا کرم ضدآفتاب بمالید.
– استفاده از کرم ضد ویروس آسیکلوویر و قرار دادن لایه نازکی از آن با استفاده از گوش پاک کن بر روی تب خال هر شش ساعت در بهبود آن موثر است.
– دستکاری نکردن ضایعات یکی از راههای درمان بیماری است.
– از خود درمانی چشم دچار عفونت با ویروس هرپس اجتناب کنید.
– در این حالت مسواکی نو برای شستشوی دندانها انتخاب کنید و بعد از بهبود بیماری حتماً آن را دور بیندازید.
– مصرف لبنیات و سیب زمینی به دلیل دارا بودن لیزین باید افزایش یابد و از خوردن شکلات ، کاکائو ، غلات ، بادام زمینی و ژله خودداری کنید.
– در نهایت ورزش ، تمدد اعصاب و دورکردن افکار منفی و کاهش فشار عصبی و استرس در درمان و پیشگیری از تب خال موثرند.
برای کاهش درد تبخال چه باید کرد؟
براى درد ناشى از تبخال مسکن‌هائى مثل آسپیرین و استامینوفن مناسب هستند. کمپرس با سرم نمکى (یک قاشق چایخورى نمک در یک لیوان آب تسکین‌دهنده است و به پاکیزه نگه داشن تاولها کمک مى‌کند. پزشک داروى آسیکلوویر را به‌صورت موضعى یا خوراکى تجویز خواهد کرد. این دارو در کاهش شدت علائم در عفونت‌هاى اولیه و ثانویه مؤثر است.
علت بوجود آورنده بیماری تب خال: عفونت با ویروس هرپس که به پوست تهاجم می کند و غالباً پیش از ایجاد عفونت فعال، تا ماه ها یا سالها در آنجا باقی می ماند ویروس از طریق تماس فرد به فرد یا تماس با ترشحات بزاقی، چشمی، ادرار یا مدفوع انتقال می یابد. تاولها و زخمهای تبخال تا زمانی که بهبود نیافته باشند مسری هستند، چه در موقع اولین بروز تبخال و چه در بروز مجدد آن .
برای پیشگیری از بیماری تب خال باید:
از تماس فیزیکی با افرادی که ضایعات فعال دارند خودداری کنید. به هنگام تبخال، برای جلوگیری از انتقال ویروس، دستان خود را مرتب بشویید. با مالیدن روزانه داروی آسیکلوویر می توان بیماری درمان کرد.
پیشگیری از بروز تبخال :
– افرادی که به علل اکتسابی یا ارثی از سیستم ایمنی ضعیف تری برخوردارند، تبخال در دهان، حلق و کام دیده می شود. رعایت چند نکته در درمان شایعترین نوع تبخال یعنی تبخال ناحیه اطراف لبها که اغلب هنگام بیماری یا اضطراب بروز می کند، موثر است . دراین حالت مسواکی نو برای شستشوی دندانها انتخاب کنید و بعد از بهبود بیماری حتماً آن را دور بیندازید.
– توصیه می‌کنم از تماس با ترشحات بزاقی یا بوسیدن فردی که تبخال زده خودداری کنید تا شما هم تبخال نزنید. همچنین مسواک خود را در جای خشک نگهداری کنید و هنگام استفاده از آن از تماس لبه خمیر دندان با مسواک خودداری کنید.
– ورزش، تمدد اعصاب و دورکردن افکارمنفی و کاهش فشارعصبی واسترس در درمان و پیشگیری از تبخال موثرند .
– ضمن اینکه بازگشت مکرر تبخال در اغلب افراد نشانه کمبود گروهی از ریزمغذی ها مانند آهن و گروه ویتامین ب است که می توان با تامین آنها بازگشت تبخال را دراین افراد متوقف کرد .
– به یاد داشته باشید مرحله اول بروز تبخال به صورت علایم موضعی مانند گزگز، سوزش و خارش است. و چنانچه این علایم پیدا شود، بروز تبخال قابل پیشگیری نیست.
– اگر کسى براى اولین بار با این ویروس تماس داشته باشد، پس از بروز عفونت تبخال در ناحیه دهان، ویروس مربوطه به عمق بدن می‌رود و خود را مخفى میکند. بعد از سالها و یا حتى در مدتی کمتر، احتمال دارد دوباره ویروس شعله‌ور و دردسرزا شود.
– اینکه چه شرایطى سبب میشود ویروس خفته دوباره بیدار شود مقوله‌اى است که جا براى بحث بسیار دارد. اما به طور خلاصه شرایطى همچون تب، آنفلوآنزا، سرماخوردگى، فشارهاى روحى و روانى ، صدمات به لب و یا جراحى‌هاى روى نواحى دهان و لب از جمله ی این موارد هستند.
– هوای سرد، آفتاب داغ و تضعیف دستگاه ایمنی ممکن است به بروز مکرر تبخال در فرد منجر شود.
– برای پیشگیری از انتشار تبخال به سایر مناطق بدن و یا انتقال به اشخاص دیگر روش های زیر بسیار مفید خواهد بود؛ از تماس پوستی و یا بوسیدن دیگران در زمان بروز تاولها بپرهیزید.
– وسایل شخصی تان را با دیگران مشترک نکنید. ظروف غذاخوری، حوله ها و سایر وسایل می توانند ویروس را در زمان بروز تاولها گسترش دهند.
– دستهایتان را همواره تمیز نگه دارید. وقتی تبخال زده اید دستها را به دقت قبل از تماس با افراد دیگر بشویید. در هنگام تماس با سایر نقاط بدن دقت کنید.
– چشمها و آلت تناسلی مناطقی هستند که مستعد پذیرش و گسترش ویروس می باشند. از عوامل خطر ساز بپرهیزید. از موقعیت هایی که باعث بروز تبخال می شوند دوری کنید مانند قرار گرفتن به مدت طولانی در معرض آفتاب.
– از ضد آفتاب استفاده کنید. به لبها و صورت قبل از قرار گرفتن در معرض آفتاب چه تابستان و چه زمستان، ضد آفتاب بزنید، تا دچار تبخال نشوید.
مراقبت شخصى
تبخال معمولاً بدون درمان ناپدید مى‌شود. در طول مدتى که تبخال وجود دارد با رعایت نکات زیر مى توانید از ناراحتى رهایى یابید:
– استفاده از کرم ها: کرم هاى معمولى که بدون نسخه پزشک به فروش مى رسند ممکن است راحتى شما را فراهم کنند، اما انتظار نداشته باشید که بهبودى را تسریع کنند.
– استفاده از مسکن ها: از جمله آسپیرین، استامینوفن و ایبوپروفن براى تخفیف درد. به کودکان هیچ گاه آسپیرین ندهید. آسپیرین مى تواند یک عارضه نادر و بالقوه کشنده را به نام نشانگان “راى” در کودک ایجاد کند.
– از گرما یا سرما
– اجازه بهبود به ضایعه بدهید: از فشار دادن، کندن یا سوراخ کردن تاولها بپرهیزید.
پیشگیری از تبخال در کودکان
عوامل معینی ممکن است کودکان را به تبخال حساس‌تر کنند از جمله استرس و قرار گرفتن زیاد در معرض نور آفتاب. اگر سیستم ایمنی کودک شما به علت بیماری یا عارضه دیگری ضعیف شده باشد، با احتمال بیشتری ممکن است به تبخال مبتلا شود.
شما می‌توانید با فراهم آوردن یک رژیم غذایی سالم و متعادل و خواب کافی برای کودک‌تان از بروز تبخال در او پیشگیری کنید. اگر کودک‌تان گرایش به تبخال زدن دارد، قبلاً از خارج شدن از خانه به پوستش کرم ضد آفتاب بزنید تا احتمال ابتلا به تبخال کاهش یابد .
تبخال‌هاى خطرناک
بعضى مواقع به دلیل بى‌اعتنایى بیمار، تبخال گسترش می‌یابد و عفونت شدید به آن اضافه میشود. در این موارد زخم‌هاى تبخالى علاوه بر اینکه تمام نواحى لب را می‌گیرند، به داخل دهان هم سرایت می‌کنند.
در این موارد التهاب لثه‌ها از وخیم‌ترین وقایعى است که خود را نشان می‌دهد. تمام لثه‌ها خصوصا نواحى داخلى لثه‌ها ورم می‌کنند و حالت آبسه دهانى به خود می‌گیرند و بیمار قادر نیست که حتى لقمه‌اى غذا بخورد.
شرایط بیمار روزبه‌روز وخیم‌تر میشود و باید سریعا اقدامات درمانى در مورد وى انجام شود.
